Dit artikel komt uit The Optimist, uitgave oktober 2022. The Optimist is een onafhankelijk opinietijdschrift over mensen en ideeën die de wereld veranderen. Meer over The Optimist >

DOOR: MARCEL TJEPKEMA

Hoe kijkt een alchemist naar het leven?
‘Herinnering is voor mij een essentieel deel in dit bestaan. We leven allemaal in een lichaam dat het voor 99,99 procent goed doet. Dat “ding” werkt goed, ook energetisch. Toch zijn we zo gefocust op een intelligentiebron buiten onszelf. We halen onze informatie uit de samenleving of uit de media en de rest van de informatie hebben we dan opgeslagen in ons brein. Dat is raar, want wat ik kan opvangen in mijn brein is niet meer dan één procent van wat er werkelijk aanwezig is.

Er zit een enorme intelligentiebron in wie ik ben, in wat ik in mij draag. De vraag is hoe we daar contact mee kunnen maken. Dat gaat veel meer over “het potentieel dat er al is”, dan over hoe ik zodanig alle stukjes bij elkaar kan brengen dat ik ook wat word. Deze moderne manier van leven is zelden succesvol. Je ziet het overal om je heen. De focus dient dus anders te zijn, omdat je anders vanuit je omgeving een speelbal wordt van wat mensen willen of van je eigen interpretatie van wie je bent. Ik geef vaak het voorbeeld van de arend in een kippenhok. Als je als arend opgroeit in een kippenhok, dan ga je na een tijd vanzelf kakelen. Dat is omdat je niet genoeg binnen jezelf voelt wat je vermogen is. Ik zie in deze tijd heel veel kakelende arenden, dolfijnen, enzovoort.’

Het risico is dan wel dat je dit ook vanuit je hoofd gaat doen.
‘Dat is ook wat we doen. We willen in shape zijn of we doen “even” een work-out. Maar het is allemaal een mentale manier om met het lichaam bezig te zijn. Dat werkt niet. We gaan vanaf de buitenkant naar de binnenkant. Het lichaam gaat natuurlijk wel van alles doen. Je kunt bijvoorbeeld vijftig push-ups doen in plaats van tien, maar het is tijdelijk en mechanisch. Het is niet je echte intelligentie, die daaronder zit.

Kijk naar de geneeskunde, de biologie of de natuurwetenschap. Het is het bestuderen van hoe het lichaam en de biologie werken. In het Taoïsme en ook het Boeddhisme gaat het veel meer over hoe je zelf de belever kunt zijn van dat proces, misschien zelfs de creator. Dan krijg je iets heel anders. Dan komen we van binnenuit. De sleutel hierin is dat we dan zelf de bron zijn en niet meer focussen op de stroom in de rivier. Die bron zit bij ons niet in ons mentale oppervlakkige bewustzijn. Het zit in ons onderbewustzijn. Het is daarbij niet nodig om te weten wat er allemaal in zit. We hoeven alleen die plek als het ware vast te houden.

In het Taoïsme wordt het bewuste, onbewuste en onderbewuste allemaal als één bewustzijn gezien. We kunnen met deze totaliteit contact maken. We kunnen het nooit allemaal kennen, maar we kunnen het als het ware in ons dragen. Dat gaat over de drie centra: buik, hart en hoofd. Als mens gebruiken wij nu bijna alleen het hoofd. Wij gebruiken heel weinig de intelligentie van ons hartcentrum en nog veel minder de intelligentie van onze buik. In deze tijd weten we ook niet meer hoe we dat moeten doen, maar als je mensen hiermee in contact brengt, verandert er iets in de kwaliteit van hun leven.’

Zijn we het kwijtgeraakt of is er iets waar we bang voor zijn?
‘We zijn zeker bang voor onze schaduwkant. In het Taoïsme (of Alchemie) is de schaduwkant niet meer dan een tegenpool van de lichtkant. Het heeft niets te maken met goed of slecht. Het is hetzelfde als dag en nacht, leven en dood. Er is een constante heen-en-weerbeweging. Leven kan pas echt creatief aanwezig zijn als we die twee polen samenbrengen. In onze westerse samenleving zijn we, door onze drive en onze reis naar het hoofd en de wereld om ons heen, de passieve pool (het vrouwelijke, yin) stelselmatig vergeten. We zijn zo sterk gericht geraakt op het proces, dat we meer dan ooit vergeten waar de bron van dat proces is. De bron is ook meer het vrouwelijke. De stroom meer het mannelijke.’

Wat houdt ons eigenlijk in ons hoofd?
‘De mens heeft in zijn ontwikkeling een reis gemaakt vanuit de buik (instinct) naar het gevoel in het hart naar de ratio. En nu zie je dat mensen zich niet meer herinneren hoe het was. We hebben hier (hoofd) een nieuwe plek gecreëerd die goed is, maar die niet meer aansluit op de twee lagen die daaronder zitten.

Mensen denken soms dat ik zeg dat ratio, of intellect, niet goed is. Dat is niet zo. Het is juist geweldig, maar als het geen wortel heeft, dan krijg je wat je nu overal ziet. Er wordt een enorme inspanning geleverd om samen bezig te zijn met de dingen waar het eigenlijk niet om gaat. En alleen een drama lijkt nog genoeg te zijn om ons te laten stilstaan bij waarover het wél gaat. Dit is niet intelligent. Ik denk dat veel mensen het daarover met me eens zullen zijn. Voor de Alchemist zit het gevoel voor waar het leven om gaat, veel meer in zijn lijf, in zijn buik, in zijn biologie en in dat wat aansluit bij alle andere levensvormen. De waarde van de ratio zal daarom pas echt naar boven komen als we buik, hart en hoofd terug verbinden met elkaar.’

Hoe help je mensen hierbij?
‘Ik stel altijd drie vragen. De eerste is: “Waar ben je allemaal mee bezig in je leven?”. Dan krijg je vaak een heel verhaal dat je soms een beetje moet afkappen. De volgende vraag is: “Wat vind je nu echt belangrijk in je leven?” Die vraag moet je meestal drie keer stellen, maar uiteindelijk hoor je wat mensen belangrijk vinden en waar ze allemaal mee bezig zijn. En als je dan vraagt waarin ze terugvinden wat ze belangrijk vinden, dan volgt bijna altijd een stilte. Het contrast is zo schrijnend. “Het leven gaat hierom, maar ik doe constant iets anders.” Dat is wat ze zeggen. Dat gaat zo niet werken natuurlijk. Zo ga je niet gelukkig zijn.’

Wat is geluk eigenlijk?
‘Wat mij betreft is geluk een natuurlijke staat van te voelen dat het allemaal goed is. Dat zijn niet de dingen zelf, maar het is het leven zoals jij het op dat moment ervaart. Als dat niet geluk is, dan héb je geluk. Dan ben je terug in het spel van de dualiteit. Als we geluk laten afhangen van de buitenwereld, dan wordt het zoals een loterij. Af en toe heb je weleens geluk. Ik vind dat geluk een inherente status van “well-being” is doordat we aansluiten bij het leven zelf.’

Je bent dus geluk?
‘Ja. Geluk is een plek die je diep in je hart voelt. Vrede en dankbaarheid zijn bij mij de twee sleutelwoorden om in dat geluksgevoel te komen. Mijn helaas overleden mentor, Paul de Blot, zei altijd: “Als je over dit moment dankbaar kunt zijn, wat er ook gebeurt, dan ben je altijd gelukkig”. Dat is zo omdat je het dan niet laat afhangen van iets dat daar buiten is. Je laat het afhangen van het feit dat je er mag zijn en dat je dit mag meemaken.’

Wanneer gaan mensen hier echt mee aan de slag?
‘Er is een belangrijk boek in het Taoïsme, dat heet The secret of the golden flower. Dat is een heel oud boek dat uit verschillende tradities komt. Het boek is minstens achthonderd of negenhonderd jaar geleden geschreven. Een van de principes uit het boek is het vermogen om het licht om te keren. Zij spraken toen al over de arrogantie van de moderne mens. Zij zien die arrogantie in het feit dat de mens alles benoemt en daardoor denkt dat hij in controle is. “Ik kijk naar jou.” “Ik kijk naar buiten.” “Ik voel.” Er is altijd een “ik” die het doet. Dat is alleen totaal niet de realiteit. Het is een spelletje dat je hoofd en je ego met je spelen. De zin van de grondprincipes is om dat spel te doorbreken.

Het begint op het moment dat we weten dat we eigenlijk op zoek zijn. Als we stoppen met de fake zekerheid “ik heb het allemaal onder controle, ik weet wie ik ben en ik weet wat ik aan het doen ben”. Als mens proberen we dat natuurlijk op alle mogelijke manieren te vermijden en die fake zekerheid vol te houden. Daarom zie je vaak dat er een drama nodig is om iemand te doen stilstaan bij zichzelf. Het is alsof we onszelf niet kunnen stoppen, omdat we vaak de tijd niet nemen om stil te staan en bezig te zijn met de vraag: “Leef ik nu het leven dat bedoeld is of ga ik gewoon met de automatische piloot met iedereen die het ook niet weet?”’

Hoe kijk jij dan eigenlijk naar deze tijd?
‘Wat er in de wereld momenteel gebeurt, is beyond repair. De grote vraagstukken die op tafel liggen, tonen hoe instabiel het allemaal is. Circa vijf jaar geleden besefte ik dat het probleem hyperyang is. Het is hypermannelijk, extern. Je kunt yang niet met yang oplossen, maar dat is wel wat we doen. Je moet yang met yin oplossen. Veel mensen begrijpen dit niet helemaal en zeggen: “Dan moeten wij heel passief worden”. Dat is het niet. Het is wel zo dat het een proces is van meer naar binnen gaan, meer in het lichaam, meer vanuit verbinding met de aarde, maar van daaruit nog steeds wel doen wat je te doen hebt. Dat is zeer belangrijk. Veel mensen hebben niet de vitaliteit. Ze zien de basis, waar het vandaan kan komen, niet. Veel ondernemers gaan meteen naar het economisch model. Maar dat moeten we juist helemaal loslaten. Het is niet dat we daarmee moeten stoppen, maar we moeten er over leren denken van binnenuit. Zoals de natuur het doet, is compleet anders. Die start altijd vanuit yin.’

Wat zou mensen kunnen helpen?
‘Door stil te staan bij de momenten op de dag. Wat mij betreft gaat dat over de geschenkjes die je elke dag krijgt. Je kind dat naar je glimlacht of het geluid van iets dat je mooi vindt uit de buurt. In elk leven zijn zo veel momenten, elke dag. Die momenten zijn heel klein, maar het zijn momenten om aan te komen bij wat er nu is. Het maakt ons als het ware meer aanwezig. Stilstaan is niet lopen, maar dat wil niet zeggen dat je stopt met stappen. Het gaat over echt waarnemen, te voelen zoals het is. Ik weet niet of dit een beginnersstap is, maar het heeft mij ontzettend geholpen toen ik mezelf de vraag stelde: “Hoe zou het zijn als ik deel kan zijn van de intelligentie die nu in mijn lichaam zit, die mijn hart doet kloppen en bijvoorbeeld mijn darmen en lever doet werken?”. Stel je voor dat ik daar verbinding mee zou kunnen maken, met die perfectie. Dat is een manier om te gaan luisteren naar je lijf en al die processen die zich al afspelen. Dat is ook wat ik mensen altijd aanraad. De bereidheid om te luisteren naar je innerlijke wijsheid. Dat is voor mij de basis.’

Klik hier om het artikel in The Optimist te bekijken.