Dit artikel is in een kortere versie gepubliceerd in The Optimist, uitgave oktober 2022. The Optimist is een onafhankelijk opinietijdschrift over mensen en ideeën die de wereld veranderen. Meer over The Optimist >

DOOR: MARCEL TJEPKEMA

‘Dat wat ik doe, kan ik niet zo in standen doen. Dat kan ik gewoon niet. Iemand kwam eens naar mij toe en zei tegen mij: ‘Jij zegt soms de meest gruwelijke dingen met een glimlach’. Dag zeg ik: ‘Ja, het is niet gruwelijk, maar soms wel heel direct. Humor is wat mij betreft wel heel belangrijk hierbij. Als je dit ook nog eens serieus gaat doen, merk je het niet meer.’ Waarheid en humor zijn heel goed samen te brengen, want anders wordt het principieel en dan gaat het leven er een groot stuk uit.

Blijkbaar is dat toch wel de stijl die ik heb en ook de compactheid daarin. Dat geven ook veel mensen terug. Ze zeggen vaak: ‘Jij zegt in één zin vaak iets waar je het eigenlijk een halfuur over kunt hebben en niet iedereen kan dat oppikken’. Dan denk ik: ‘Ja, maar ja, dat kan je van veel dingen zeggen. Ik wil maar zeggen dat als het gaat over wijsheid tradities, dan heeft elke zin heel veel lagen die daar achteraan zitten.’

Ik heb vaak het idee dat dat wat jij zegt tegen iemand ook andere lagen in iemand raakt. Dan kan het zijn dat pas na een enige tijd het kwartje ineens valt. Herken je dat?

‘Jazeker. Daar oefenen we ook op. Ik doe dat heel bewust door mijn persoonlijkheid, mijn naam en vorm niet voorop te zetten. Door als ziel aanwezig te zijn in mijn lichaam en door als ziel aanwezig te zijn, focus ik mij op het contact maken met de andere zaal. Dan praat ik ook niet tegen de persoon an sich. Mensen voelen dat, dus dat resoneert op een andere plek. Veel van de maskers die mensen hebben en het heen–en–weer ge-pingpong dat mensen dan doen, werkt dan niet meer. Dus het landt op een ander plek.’

Hoe ervaar jij zo’n gesprek dan?

‘Ik vind dat fijn. Er is verbinding tussen mij en de ander en dan kan ik dat. Ik moet daar wel toestemming voor hebben. Niet van de ander als persoon, maar ik heb toestemming als ik vanuit mij kom en ik verbind en er ontstaat communicatie.’

Dat voel je dus?

‘Dat voel ik inderdaad en van daaruit communiceer ik. Soms hoor je dan wel gesputter van: ‘Ik ben het eens of niet’, of ‘ik vind je leuk of niet’’, maar dat speelt allemaal niet zo’n rol. En op een goed moment landt er iets. Dan wordt er iets wakker bij de ander. Dat is ook in mijn lessen en hoe ik getraind ben. Dat is ook teaching. In de traditie van het Taoisme of de Tibetaanse of Egyptische traditie gold dat als je het aan iemand moest uitleggen, dan moest je nog een beetje stiller worden. Ze vonden de taal – de gesproken taal – het laagste niveau, omdat waar het leven echt over gaat, kun je niet in woorden brengen. En eigenlijk weten we dat ook allemaal. De essentie van iets gaat voorbij de woorden.

Vroeger was het doordat je bij iemand woonde of in iemands buurt woonde en samen optrok. Net als met een grootouder bijvoorbeeld. Door erbij te zijn en te zien hoe zij dachten, dingen deden en niet deden, was dát het voornaamste wat je leerde. Niet door dat wat ze zeiden. Dat was maar secundair of op derde plaats. Ik vind dat ook iets dat in hoge snelheid verloren gaat in onze omgang. Maar het draagt iets dat niet voorgoed verloren is, want we blijven dezelfde mensen en dezelfde ziel. Voor iedereen die dat wil oppikken, is het altijd aanwezig; het vermogen om vanuit een andere plek te verbinden met jezelf en ook je medemens.’

Kun jij iets vertellen over hoe jouw levensreis is gestart?

‘De eerste fasen van mijn leven tot in mijn puberteit – en zelfs nog voorbij de puberteit – zat ik in de wachtkamer. Zo heb ik altijd dat ervaren. Ik heb mezelf altijd afgevraagd: ‘Wanneer begint het nu eigenlijk?’. Alsof ik van binnen wist, dat ik hier voor iets ben, maar ik zag het nergens. Ik werd blijkbaar ook niet echt verwacht. Ik had verwacht dat ik verwacht werd, maar dat was niet zo. Ik vond het nogal saai. Ik had liefdevolle ouders, maar ik vond niets echt boeiend. Dat is rond mijn dertiende of veertiende levensjaar veranderd ,toen ik onder meer in contact kwam met de Oosters krijgskunst. Daarmee bedoel ik niet zozeer de vechtkunst, maar meer het spirituele aspect van de Martial Arts.’

Wat is het gevoel van niet verwacht worden?

‘Je gaat bijvoorbeeld naar school en komt in een klas waar iemand vooraan staat en tegen jou zegt dat je moet opletten en aandachtig moet zijn, maar er zelf niet is. Dus je zit daar en er is niemand. Niet echt;. Maar je moet daar wel de hele dag naar luisteren. Ik had blijkbaar een bepaalde herinnering van wat ‘echt aanwezig zijn’ is’. Als je naar kleine kinderen kijkt, dan hebben ze dat zo goed als allemaal. Maar geleidelijk aan door onze jeugd beginnen we ons aan te passen aan ons niet-aanwezig-zijn. Zoals de volwassenen.’

Ervaar jij ook fysiek als iemand niet aanwezig is?

‘Dat wist ik vroeger uiteraard nog niet. Dat was meer instinct denk ik. Een hond of een paard luistert gewoon niet naar je als je niet aanwezig bent. Waarom zouden ze? Je bent onbetrouwbaar. Zij voelen dat je niet echt in je lijf zit. Over de jaren heen heb ik geleerd om dat ook te zien en te voelen. Ik kan nu aangeven welk stuk er niet is of waar iemand zit met zijn energie. Dat was vroeger compleet instinctief.

Ik ben ervan overtuigd dat we allemaal van elkaar voelen of iemand aanwezig is of dat er alleen maar een tape aan het afspelen is. Net zoals een dier dat doet. Bij mij zat er alleen een stuk verwachting naast. Zo zal het wel zijn. De logica van er is iemand en dan komt het samen. Ik heb dat uiteindelijk maar gevonden door de natuur in te gaan. In mijn puberteit was dat door natuurstudie (vogels, planten, dieren). Daar voelde ik mij enorm thuis.

Aan de andere kant ging mijn pad over die Internal Martial arts. Geleidelijk aan, over langere tijd, zijn die twee dingen meer en meer samengekomen. Bij Martial Arts gaat het ook over je diepere natuur en wie je bent als mens. Natuurstudie en Martial Arts liggen niet zo ver van elkaar. De een is natuurlijk de waarnemer – de ornitholoog – en de ander is de beleving, maar geleidelijk aan is dit voor mij samengekomen.

En ik had een grote nieuwsgierigheid naar wat meesters deden in de Martial Arts in bijvoorbeeld China en Japan. Zo ontstond er meer een soort van mentor of Wijze die in het dorp of in de gemeenschap ook zo werd gezien. Meestal was dat ook een heler of iemand waarvoor mensen te rade kwamen. Dat boeide mij enorm. Geleidelijk aan ben ik meer op dat pad gegaan. Wat is de achtergrond? Wat is de spiritualiteit die hiermee te maken heeft? Zo ben ik bij het Taoïsme gekomen. Het Taoïsme heeft de twee, het pad en de natuur. Maar daar zit ook een bewegingsleer die aansluit op de krijgskunst.’

Hoe kijkt een alchemist naar het leven?

‘Herinnering is voor mij een essentieel deel in dit bestaan. We leven allemaal in een lichaam dat het voor 99,99 % goed doet. Dat ‘ding’ werkt goed, ook energetisch. Toch zijn we zo gefocust op een intelligentiebron buiten onszelf. We halen onze informatie uit de samenleving of uit de media en de rest van de informatie hebben we dan opgeslagen in ons brein. Dat is raar, want wat ik kan opvangen in mijn brein is niet meer dan één procent van wat er werkelijk aanwezig is.

Er zit een enorme intelligentiebron in wie ik ben, in wat ik in mij draag. De vraag is hoe we daar contact mee kunnen maken. Dat gaat veel meer over ‘het potentieel dat er al is’, dan over hoe ik zodanig alle stukjes bij elkaar kan brengen dat ik ook wat word. Deze moderne manier van leven is zelden succesvol. Je ziet het overal om je heen.

De focus dient dus anders te zijn, omdat je anders vanuit je omgeving een speelbal wordt van wat mensen willen of van je eigen interpretatie van wie je bent. Ik geef vaak het voorbeeld van de arend in een kippenhok. Als je als arend opgroeit in een kippenhok, dan ga je na een tijd vanzelf kakelen. Dat is omdat je niet genoeg binnen jezelf voelt wat je vermogen is. Ik zie in deze tijd heel veel kakelende arenden, dolfijnen, enzovoort.’ Dat staat heel centraal in mijn werk.’

Het risico is dan wel dat je dit ook vanuit je hoofd gaat doen. Toch?

‘Dat is ook wat we doen. We willen in shape zijn of we doen ‘even’ een work-out. Maar het is allemaal een mentale manier om met het lichaam bezig te zijn. Dat werkt niet. We gaan vanaf de buitenkant naar de binnenkant. Het lichaam gaat natuurlijk wel van alles doen. Je kunt bijvoorbeeld vijftig push–ups in plaats van tien, maar het is tijdelijk en mechanisch. Het is niet je echte intelligentie. Die zit daaronder.

Kijk naar de geneeskunde, de biologie of de natuurwetenschap. Het is het bestuderen van hoe het lichaam en de biologie werken. In het Taoïsme en ook het Boeddhisme gaat het veel meer over hoe je zelf de belever kunt zijn van dat proces, misschien zelfs de creator. Dan krijg je iets heel anders. Dan komen we van binnenuit. De sleutel hierin is dat we dan zelf de bron zijn en niet meer focussen op de stroom in de rivier. Die bron zit bij ons niet in ons mentale oppervlakkige bewustzijn. Het zit in ons onderbewustzijn. Het is daarbij niet nodig om te weten wat er allemaal in zit. We hoeven alleen die plek als het ware vast te houden.

In het Taoïsme wordt het bewuste, onbewuste en onderbewuste allemaal als één bewustzijn gezien. We kunnen met deze totaliteit contact maken. We kunnen het nooit allemaal kennen, maar we kunnen het als het ware in ons dragen. Dat gaat over de drie centra: buik, hart en hoofd. Als mens gebruiken wij nu bijna alleen het hoofd. Wij gebruiken heel weinig de intelligentie van ons hartcenter en nog veel minder de intelligentie van onze buik. In deze tijd weten we ook niet meer hoe we dat moeten doen, maar als je mensen hiermee in contact brengt, verandert er iets in de kwaliteit van hun leven.’

Zijn we het kwijtgeraakt of is er iets waar we bang voor zijn?

‘We zijn zeker bang voor onze schaduwkant. In het Taoïsme (of Alchemie) is de schaduwkant niet meer dan een tegenpool van de lichtkant. Het heeft niets te maken met goed of slecht. Het is hetzelfde als dag en nacht, leven en dood. Er is een constante heen-en-weer-beweging. Leven kan pas echt creatief aanwezig zijn als we die twee polen samenbrengen. In onze Westerse samenleving zijn we, door onze drive en onze reis naar het hoofd en de wereld om ons heen, de passieve pool (het vrouwelijke, yin) stelselmatig vergeten. We zijn zo sterk gericht geraakt op het proces, dat we meer dan ooit vergeten waar de bron van dat proces is. De bron is ook meer het vrouwelijke. De stroom meer het mannelijke.’

Wat houdt ons eigenlijk in ons hoofd?

‘De mens heeft in zijn ontwikkeling een reis gemaakt vanuit de buik (instinct) naar het gevoel in het hart naar de ratio. En nu zie je dat mensen zich niet meer herinneren hoe het was. We hebben hier (hoofd) een nieuwe plek gecreëerd die goed is, maar die niet meer aansluit op de twee lagen die daaronder zitten.

Mensen denken overigens soms dat ik zeg, dat ratio, intellect, niet goed is. Dat is niet zo. Het is juist geweldig, maar als het geen wortel heeft, dan krijg je wat je nu overal ziet. Er wordt een enorme inspanning geleverd om samen bezig te zijn met de dingen waar het eigenlijk niet om gaat. En alleen een drama lijkt nog genoeg te zijn om ons te laten stilstaan bij waarover het wel gaat. Dit is niet intelligent. Ik denk dat veel mensen het daarover met me eens zullen zijn.

Voor de Alchemist zit het gevoel, voor waar het leven om gaat, veel meer in zijn lijf, in zijn buik, in zijn biologie en in dat wat aansluit bij alle andere levensvormen. De waarde van de ratio zal daarom pas echt naar boven komen als we buik, hart en hoofd terug verbinden met elkaar.’

In je lijf ben je gewoon een biologisch wezen dat ook past in de natuur om ons heen. In onze ziel en ons gevoel onderscheiden we ons al. Als mens hebben we dat zelfbewustzijn, dat niet zo zeer in ons denken zit, maar in onze ziel. En dan hebben we dat vermogen van het brein en van het mentale. Dat is waar, maar we vergeten dat wij aan de basis hetzelfde zijn en gewoon een deel zijn van die hele keten. De waarde van het denken en van de ratio zal pas echt naar boven komen als we die drie terug laten aankomen, terug verbinden met elkaar.’

Hoe help je mensen hierbij?

‘Ik stel altijd drie vragen. De eerste is: ‘Waar ben je allemaal mee bezig in je leven?’. Dan krijg je vaak een heel verhaal dat je soms een beetje moet afkappen. De volgende vraag is: ‘Wat vind je nu echt belangrijk in je leven?’. Die vraag moet je meestal drie keer stellen, maar uiteindelijk hoor je wat mensen belangrijk vinden en waar ze allemaal mee bezig zijn. En als je dan vraagt waarin ze terugvinden wat ze belangrijk vinden, dan volgt bijna altijd een stilte. Het contrast is zo schrijnend. ‘Het leven gaat hierom, maar ik doe constant iets anders.’ Dat is wat ze zeggen. Dat gaat zo niet werken natuurlijk. Zo ga je niet gelukkig zijn.’

Wat is geluk dan eigenlijk?

‘Wat mij betreft is geluk een natuurlijke staat van te voelen dat het allemaal goed is. Dat zijn niet de dingen zelf, maar het is het leven zoals jij het op dat moment ervaart. Als dat niet geluk is, dan hèb je geluk. Dan ben je terug in het spel van de dualiteit. Als we geluk laten afhangen van de buitenwereld, dan wordt het zoals een loterij. Af en toe heb je weleens geluk. Ik vind dat geluk een inherente status van ‘well-being’ is doordat we aansluiten bij het leven zelf.

Het is net zoals bij de loterij, waarbij de kans groter is dat je geen geluk hebt. Als we geluk laten afhangen van de wereld, dan wordt het zoals een loterij. Af en toe heb je weleens geluk, terwijl het een inherente status van ‘well being’ is, doordat we aansluiten bij het leven zelf.’

Je bent dus geluk?

‘Ja. Geluk is een plek die je diep in je hart voelt. Vrede en dankbaarheid zijn bij mij de twee sleutelwoorden om in dat geluksgevoel te komen. Mijn helaas overleden mentor, Paul de Blot, zei altijd: ‘Als je over dit moment dankbaar kunt zijn, wat er ook gebeurt, dan ben je altijd gelukkig’. Dat is zo omdat je het dan niet laat afhangen van iets dat daar buiten is. Je laat het afhangen van het feit dat je er mag zijn en dat je dit mag meemaken.

Je kent vast dat oude Chinese verhaal: Er was een oude man die een paard had. Dat paard liep weg. De oude man zei dit tegen zijn buren en die zeiden: ‘dat is wel ongeluk’. De oude man zei: ‘Ja, misschien wel’. Maar een week later kwam het paard terug met twee andere paarden. Zijn buren zeiden toen: ‘Wauw dat is wel geluk.’ De man zei: ‘Ja, misschien wel.’ Toen ging zijn zoon op dat paard zitten, viel eraf en brak zijn been. ‘Dat is weer ongeluk’, waarop de oude man zei: ‘Ja, misschien’. Maar een dag later kwam het leger voorbij en nam alle jonge mannen mee. De zoon kon niet, want die had een gebroken been. Dus dat was weer geluk. Het verhaal gaat zo verder.

Het verhaal van de man maakt duidelijk dat we het voelen van omstandigheden niet in de hand hebben. We weten nooit precies wat een event met ons doet. We weten nooit precies wat er werkelijk gebeurt in het groter perspectief, ook al lijkt het een ongeval of een geluk. In zijn geheel liggen geluk en ongeluk helemaal niet daar. Het is een plek dieper in onszelf. Het spel van het leven is dat aan te kunnen, te appreciëren, en er vrede mee te hebben dat het zo loopt. Veel mensen proberen in deze tijd de pieken en dalen eruit te halen, maar het wordt niet beter, want dan stappen we uit die enige plek die we hebben waar het leven goed is en die ligt binnenin ons.

Ik voel zelf hoe meer we die plek vinden, des te stabieler die plek wordt, waardoor mensen het ook vaak niet meer herkennen. Ik heb tijdens mijn reizen mensen gezien waar je echt stil genoeg moet zijn om te zien hoe gelukkig die persoon is. Dat komt omdat het niet iemand is die de hele tijd zit te lachen. Ik moet denken aan een oud vrouwtje, dat ik ontmoette in China. Zij was 84. Zij woonde in de bergen en soms kwam er een toerist met een rugzak voorbij en die hielp zij altijd. Zij nam de rugzak dan over en maakte thee. Dat was het teken dat jij er ook was. Zij had een constante geluks-glimlach op haar gezicht. Ze hield ervan goed te doen voor andere mensen, maar je moest stil genoeg zijn om dat te zien. Ik ken haar nu nog. Dit is 15 jaar geleden en ik heb haar maar één keer gezien. Zij maakte dus heel veel indruk op mij.’

Omdat zij vanuit die plek kon leven?

‘Ja, de vrede die ik voelde bij haar, een innerlijke geluksstaat en die sprankelende ogen. Zij was oprecht blij dat zij iemand zag als je contact maakte. Dat was niet omdat zij eenzaam was, maar voor de verbinding. Zij was echt bij je en dat is wat telt.

Het sluit aan op mijn eerste deel over de enige manier om daar te komen. Dat is herinneren. Dus ’her–inner’ betekent weer terug naar binnen gaan. In het Engels zeggen ze ‘Re–member’. Het is dat je als het ware opnieuw aansluit bij een club of zoiets. Je wordt weer lid.’

Voel jij je aangesloten bij anderen? Waar ben jij weer lid van?

‘Voor mij gaat het ook nog verder. We zijn multidimensionale wezens. Binnen de Alchemie noemen ze dat in de oude traditie de vijf koninkrijken. We zijn één met de mensen, maar we zijn ook één met de dieren. We zijn één met de planten, één met de spirits en ook één met het laagste niveau, met de kristalwereld of de mineraalwereld. Hierdoor heb je ook een diepe verbinding met de aarde. Dus ik ervaar die eenheid eigenlijk op al die lagen. Ik denk dat het ook helpt om meer te relativeren, omdat dat iets verticaals creëert van een heel hoge naar een heel lage trede. En dat helpt ook weer. De enige manier van herinneren is om terug naar binnen te gaan. Onze ziel brengt ons met die vijf koninkrijken in contact. Dus als ik niet alleen mens ben – en zeker niet persoonlijkheid – maar ik ben ziel en dus ook dier, plant, kristal, engel of wat dan ook, dan komen we vanzelf in dat geluksgevoel.

Een vroegere zakelijke klant van mij zei: ‘Als jij 's ochtends aankomt, heb jij altijd die glimlach, wat is dat eigenlijk? Is dat geen masker?’. Ik zei: ‘Jij ziet mij meestal als ik uit de tuin kom of als ik een meditatie gedaan heb. Dat is oncontroleerbaar voor mij. Ik voel mij dan zo gewoon, zo gelukkig en zo tevreden’. Als ik gewoon een halfuur op een kussen of onder een boom gezeten heb, dan geeft het een spontane opwelling van geluk van binnenuit. Dat komt omdat ik in die plek kom waar alles goed is. Dat is wat het doet. Dat is een gevoel van één zijn met alles. Niet enkel het weten, maar het weten daarvan.’

Wanneer gaan mensen hier nou echt mee aan de slag?

‘Er is een belangrijk boek in het Taoïsme, dat heet The secret of the golden flower. Dat is een heel oud boek dat uit verschillende tradities komt. Het boek is minstens 800 of 900 jaar geleden geschreven. Een van de principes uit het boek is het vermogen om het licht om te keren. Zij spraken toen al over de arrogantie van de moderne mens. Zij zien die arrogantie in het feit dat de mens alles benoemt en daardoor denkt dat hij in controle is. ‘Ik kijk naar jou.’ ‘Ik kijk naar buiten.’ ‘Ik voel.’ Er is altijd een ‘ik’ die het doet. Dat is alleen totaal niet de realiteit. Het is een spelletje dat je hoofd en je ego met je spelen. De zin van de grondprincipes is dat spel te doorbreken.

Ik noem het dan ook incarneren wanneer je bewustzijn echt samenkomt in je vlees. Het begint op het moment dat we weten dat we eigenlijk op zoek zijn. Als we stoppen met de fake zekerheid van ‘ik heb het allemaal onder controle, ik weet wie ik ben en ik weet wel wat ik aan het doen ben’. Als mens proberen we dat natuurlijk op alle mogelijke manieren te vermijden en die fake zekerheid vol te houden. Daarom zie je vaak dat er een drama nodig is om iemand te doen stilstaan bij zichzelf. Sommigen die het gehad hebben, zullen mij tegenspreken, maar een burn–out en een depressie zijn vrij milde populaire varianten waar mensen tegenwoordig vaak voor kiezen om te kunnen stilstaan vanuit je legitieme tijd voor jezelf, namelijk je wordt er meestal ook nog voor betaald.

Het is toch alsof we onszelf niet kunnen stoppen, omdat we vaak de tijd niet nemen om stil te staan en bezig te zijn met de vraag: ‘Leef ik nu het leven dat bedoeld is of ga ik gewoon met de automatische piloot met iedereen die het ook niet weet?’.’ Die tijd nemen we niet. Als reactie daarop hopen we in de toekomst op geluk. Dat herkennen we op bepaalde momenten. En nog meer, geluk is gekoppeld aan het gevoel van plezier – meer oppervlakkig plezier -, maar het is of we kunstmatig dat gevoel proberen op te wekken. Ze noemen dat plezier maken. Het is niet plezierig, maar we maken het dan maar. Niet allemaal uiteraard, maar ook bij feestjes zie je dat soms. Je hebt in je team altijd wel iemand die ervan houdt om plezier te maken, die zich ongemakkelijk voelt met wat er is. Daar komt het vaak op neer.’

Kun je uitleggen wat er dan gebeurt?

‘Wat we niet in de gaten hebben, is hoe dat werkt in de psyche. Ik garandeer je dat die pleziermakers, die personen, na het ‘gemaakte plezier' het tegenovergestelde beleven. Het kost ons energie. We manipuleren de omstandigheden, kunstmatig. Het is niet echt. Ze steken daar energie in om dat te kunnen doen. Die gaan dat uiteraard niet terugbetalen. Daar is weinig of niets te vinden dat ons echt vervult in die wereld. We moeten klaar zijn om stil te staan en te durven voelen wat het dan wel is en te weten: dit is niet het leven wat ik wil. Er is een contrast tussen wat ik nu allemaal doe en wat ik voel waar het leven echt over gaat. En dat gaat over iets innerlijks. Het gaat nooit over iets externs.

Ik herinner me dat ik met een groep leiders in China was en ik hen voorstelde aan een meester die ik kende. Zij stelden zich voor, waren een beetje aan het praten en die meester zat zo voor zich uit te kijken. Toen zeiden ze: ‘Het is een beetje een raar mannetje. We weten niet goed wat …, waar is hij eigenlijk?’ Ik zei: ‘Ik weet het niet, vraag het eens aan hem.’ Ze vroegen hem: ‘Waar ben jij nu? Wat neem je waar?’ Hij zei: ‘Ik heb alles gehoord wat jullie zeiden, maar ik hoorde ook de insecten aan de overkant van de rivier en ik hoorde ook het geluid van de sterren, terwijl jullie praatten. Ik hoorde ook het geluid van de aarde. Daar was ik.’ Dat veranderde de sfeer in de zaal. Dit kwam zo aan bij mensen. En dat was niet iets wat hij vertelde (verzon). Het was gewoon zo. Dat is een totaal andere beleving die gebaseerd is op: er is een boom. Ik kijk naar de boom en daardoor laat ik niet toe dat die boom mij ziet, mij waarneemt, als ik kijk naar de zon, … Enzovoorts.

Ons leven verandert op het moment dat we dat beginnen te voelen. We hebben als moderne mens een soort van firewall. Als die firewall stopt en het leven kan binnenkomen, dan komt het vanzelf op die plekken. Dat triggert de herinnering. Dan komt er een totaal andere levensstroom op gang. Ik heb het geluk gehad om dit duizenden keren te zien bij mensen om mij heen. Ze zeggen ook vaak: ‘Het is alsof mijn leven daar begonnen is, wanneer dit in een plek in mij heeft kunnen samenkomen’.

Hoe kun je zorgen dat deze wijsheid overkomt? Een crisis zorgt er pas voor dat je teruggaat naar een bron. Daarvoor is het bijna niet te horen waar we het hier over hebben.

‘Er zijn twee dingen. De ene is de positieve kant. Wat zorgt ervoor dat ik deze burn–out enzovoorts niet nodig heb? Ik noem dat dan dankbaarheid. Maar wat is dankbaarheid? Dit zijn geschenkjes die je elke dag krijgt. Die momenten: je kind dat naar je glimlacht of het geluid van iets wat je mooi vindt uit de buurt, bijvoorbeeld het geritsel van de bladeren. In elk leven zijn zo veel momenten, elke dag. Als we die niet oprapen of oppikken, dan ontstaat er verdoving en gaan we op zoek naar iets groters, iets wat ons kan raken, want dat kan niet meer.

Bijvoorbeeld je komt uit een vergadering. Je kan dat de rest van de weg naar huis over die saaie vergadering denken, maar je komt uit de kamer, je ademt de lucht in, de zon schijnt op je. Pak je dat? Je zit even in je auto, je ademt, je kijkt even rond. Ik denk dat ik zo wel honderd of een paar honderd momenten heb op een dag. Die momenten zijn heel klein. Het is een moment om aan te komen bij wat er nu is. Die momenten moeten we pakken en vandaaruit maakt het ons als het ware meer aanwezig. Die aanwezigheid hebben we nodig om te beseffen en bereid te zijn om stil te staan bij wat een leven is. 'Wat ik nu allemaal doe, is niet wat ik wil, wat ik ben. Hoe ik in mijn leven aanwezig ben, is niet wat ik wil. Zonder die lichtpuntjes te voelen, is er een soort van algemene duisternis en gaan we wanhopig mee met de stroom.

De bereidheid om stil te staan moet ofwel komen door pijn ofwel door het herkennen van plezier, vreugde. Ik heb het nog niet over geluk. Dus het moet van een van die twee kanten komen. Uiteraard is het meest natuurlijke en creatieve het beseffen van al dat moois dat om ons heen is. Zitten we daar te diep in, hebben we meer pijn nodig.

De meer oppervlakkige laag is het besef van: ik heb geen energie, ik voel me zwaarmoedig, mijn rug doet weer pijn enzovoorts en hierin een stukje wakker te worden van hoe kan dat nu? Ik wil dit niet meer. Ik ga dieper graven. Het kan toch niet zijn dat ik met zo weinig energie, zo’n zwaarte en zo veel pijn door het leven moet gaan. Ben ik dan bereid op onderzoek uit te gaan hoe dat komt en hoe ik dat kan beïnvloeden? Als mensen bij die passie komen, is er al iets veranderd. Ik noem het dan vaak dat een mens vaak niet ziet dat je bondgenoot (dat is misschien de pijn in je rug, je migraine of je depressie) je informeert, je iets vertelt wat je niet beseft. Je leeft gescheiden hiervan. Dit heb ik zo vaak gezien. Is je migraine weg als je naar die bondgenoot luistert? Niet per se, maar de kans is heel groot dat het enorm zal verbeteren en soms ook weggaat. Wat ik zeker wel zie, is dat de migraine dezelfde persoon niet meer in de weg zit om toch gelukkig te zijn. Dat is omdat er een innerlijke vrede ontstaat en niet constant: dat wil ik niet en dat wil ik ook niet.’

We blijven in de verslaafdheid aan yang zitten omdat we die vrede maar niet vinden?

‘Voila! Het is goed dat de technologie steeds meer tot onze beschikking komt, dus waarom zouden we niet …. Maar het is een gevolg. De duurzame mens is wat het zegt. De duurzame mens is niet de mens die duurzaam leeft, maar is de mens die duurzaam is. Duurzaam betekent onsterfelijkheid. Onsterfelijkheid is duurzaam, toch? Dat wil zeggen dat er iets is in ons dat niet vergaat, onvergankelijk is. En hoe dit nu heet, daar moeten we het niet over hebben. Maar als we die plek zien… Het best kan ik het beschrijven dat je gaat voelen dat jij het leven bent. Dat jij de aarde, de planten, dat je het zelf bent. Dan kun je niet meer al die dingen doen, die de aarde kapot maken.

Je hebt een stukje grond dat omgezet is in menselijk vlees. Daar mag je tijdelijk in wonen en binnenkort moet je het weer inleveren. Maar als je dat beseft, dan weet je: dit is mijn lijf, dit is ik.

Dus die dingen doen aan de buitenkant is prima, maar gaat het effect hebben als het niet aansluit bij wie we zijn op een diep niveau? Nee! Wat er in de wereld momenteel gebeurt, is ‘beyond repair’. De grote vraagstukken die op tafel liggen tonen hoe instabiel het allemaal is. Het komt omdat leiders niet meer weten hoe zij hiermee om moeten gaan en zeker niet als je constant op twee agenda’s mikt. Zoals Joe Biden zegt: ‘Als ik mijn economie in stand wil houden, kan ik niet te veel groen zijn’. ‘We gaan ook nog een klein beetje de aarde redden.’ Waar slaat dat op?’

We proberen het optimum te vinden tussen economie, duurzaam zijn en nog vele andere facetten. Ook in onszelf.

‘Mensen zijn zo blind dat ze denken dat ze kunnen onderhandelen met de natuur en met het leven, terwijl ik telkens opnieuw zie dat als mensen dieper naar binnen gaan, die dingen duidelijker beginnen te worden. Dus waar zitten de prioriteiten? Dat is de kunst. Ik ken heel veel mensen die dat wel zien, maar die vaak ontmoedigd raken. Of bijvoorbeeld het beeld van de CEO, die erachter komt hoe slecht het is wat we doen en een Bed & Breakfast start in de Provence. Dat is natuurlijk ook iets. Haha. We gaan vaak naar de totaal andere kant, maar er verandert nog steeds niets.

Op het moment dat we daar binnen, op die plek zijn, en dan contact maken met hoe de wereld nu is, dan gaat het erom vanuit wie ik ben, waar mijn reikwijdte zit en waar mijn talent ligt om daaraan bij te dragen. Niet meer en niet minder! Maar niet in die mate dat het je geluk weer in de weg staat. Als we het goed in balans doen en als we echt doen wat we te doen hebben, ook in de size die bij jou past, is er een balans zoals in het zonnestelsel of in onze cellen. En dat geeft ons vanzelf een vorm van geluk die ons voedt. Dat noem ik vervulling. Dat is het geluk dat als het ware indaalt. In geluk zit nog een licht, maar vervulling is dat alsof het aankomt. Ik weet niet wat jij voelt als ik vervulling zeg?’

Voor mij is dat één met voeding.

‘Ja, dat is inderdaad een soort van voeding. Dat is voor elk mens heel belangrijk. Die vervulling is de voeding van de ziel. Dus het is nog altijd kunnen bijdragen. Waar ik in mijn werk veel mee bezig ben is in de eerste instantie niet: ik kan de leiders beïnvloeden en meer bij henzelf brengen en zo gaan we de organisaties en de wereld veranderen. Dat werkt niet. Dat is ook de reden dat we besloten hebben om niet veel meer met leiders te werken. Dat werkt niet, omdat je niet terechtkomt op de plekken waar de kronkel zit. Als je daar wel terecht komt, dan kom je nog wel bij de leider terecht, maar deze voelt geen vermogen hier iets aan te veranderen. Daar komt dan een soort van muurtje te staan.

Circa vijf jaar geleden besefte ik dat het probleem hyperyang is, hypermannelijk, extern. Je kunt yang niet met yang oplossen. Je moet yang met yin oplossen.’

Hoe doe je dat?

‘Veel mensen begrijpen dit niet helemaal, denk ik, en zeggen: ‘Dan moeten wij heel passief worden’. Dat is het niet. Het is wel zo dat het een proces is van meer naar binnen gaan, meer in het lichaam, meer vanuit verbinding met de aarde, maar van daaruit nog steeds wel doen wat je te doen hebt. Dat is zeer belangrijk.’

Proberen we soms niet met dezelfde yang–beweging actie te ondernemen, bijvoorbeeld als het gaat om duurzaamheid?

‘Voila! Dat gaat niet werken!’

Of dat je met heel veel mannelijke energie vol enthousiast bent over een gezamenlijk idee. Dat is als yang en yang resoneren.

‘Ja en dan niets starten. Dat is omdat er geen yin is. De klei moet het maken. We hebben het erover wat we allemaal gaan maken, maar we hebben geen klei. Dit gebeurt op veel plekken. Mensen hebben niet de vitaliteit. Ze zien de basis waar het vandaan kan komen niet. Veel ondernemers gaan meteen naar dat economisch model, maar dat moeten we helemaal loslaten. Niet dat we daarmee helemaal moeten stoppen, maar we moeten er over leren denken van binnenuit. Zoals de natuur het doet is compleet anders. Dat start altijd vanuit yin.’

Hoe begin je eigenlijk?

‘Door stilt te staan bij de momenten op de dag. Dat is niet: oh ja, een goed idee van Dirk. Dat ga ik ook doen! Het gaat er natuurlijk net om niet te doen. Stilstaan is niet lopen. Dat wil niet zeggen dat je stopt met stappen, maar dat je je aandacht hebt bij het moment zelf. Noem het mindfullnes. Mindfulness is een manier om daarbij stil te staan en dan echt waar te nemen. Dat betekent: zoals het is te voelen. Dat helpt.

Ik weet niet of dit een beginnersstap is, maar het heeft mij ontzettend geholpen toen ik mezelf de vraag stelde: ‘hoe zou het nu zijn?’. Moet ik de intelligentie, die nu in mijn lichaam zit, die nu mijn hart doet kloppen, mijn darmen en lever doet werken, al die duizenden processen…. Stel je voor dat ik daar verbinding mee zou kunnen maken, dat ik daar een deel van kan zijn en dat mijn brein ook zo zou werken. Met die perfectie. Dat is een soort van tussen herinnering en verlangen. Daarom, dus stel je voor …. En vooral 's ochtends of 's nachts als ik dan even wakker werd, stond ik hierbij stil.

Ik kan dit niet via mijn brein begrijpen, maar hoe zou het zijn als ik er contact mee kon maken, met die plek? Dus dat is een manier om te gaan luisteren naar je lijf en al die processen die zich al afspelen. Bijvoorbeeld: ik adem nu. Moderne mensen denken dat ze zelf ademen, maar dit zelf is er tijdens je slaap niet en dan adem je beter. Dus dat klopt dan niet. Maar alles van de vibratie van je cellen tot je hersentrilling, tot je hartritme, is met zo’n perfectie. Dat gebeurt niet ergens anders. Dat gebeurt in jou! Dat is het fundament van mijn denken of van mijn ego. Dus dat moet toch kunnen, vroeg ik mij af. Het moet toch kunnen dat ik daar zelf ook in ben. Dat heeft mij enorm geholpen. En dan kom je bij die momenten van stilstaan. Het motiveerde mij om dat te gaan doen, omdat ik ook zag: heeft het veel zin als ik nu nog twintig, dertig of veertig jaar hetzelfde doe. Is dat zinvol? Allan Watts zegt: als mensen eerlijk zien en naar hun eigen kwaliteit van leven te kijken, is de enige intelligente oplossing zelfmoord. Ja toch? Dus je kijkt naar dat leven en je hebt nog 30 jaar te gaan. Waarom zou je dat zelfs willen? En dan komt natuurlijk – en dat is waarschijnlijk bij de lezer ook van … – Nou, dan gaan we het relativeren: het valt toch eigenlijk nog wel mee hoor.’

Dat klinkt bijna zwaarmoedig.

‘Ja, maar dat is niet gebaseerd op onze beleving en dus ook niet op wat we zien in de natuur. Dat is gebaseerd op een compromis die we gemaakt hebben met hoe mensen om ons heen leven. Dus daar moet iets meer zijn en eigenlijk weten we dat van binnen. We hebben dat in ieder geval allemaal geweten. En terug te gaan naar die plek, hoe oud je ook bent, maakt maakt niets uit. En je op een reis te laten meenemen. Dat is wat ik mensen altijd aanraad. De bereidheid om te luisteren naar je innerlijke wijsheid. Dat is voor mij de basis.’

Mooi!. Dankjewel Dirk