Shinrin-yoku

Shinrin-yoku (de Japanse naam) is een vorm van natuurtherapie en een traditioneel Japans gebruik. Tijdens een bosbad ervaar je het bos, de natuur, door je volledige aandacht bij de vijf zintuigen te hebben. Je dompelt je zo als het ware onder in het bos. Dáár komt dus ook de naam vandaan: bos-bad. Het Japanse woord shinri betekent ‘bos’ en het woord yoku betekent ‘baden’. Het doel van bosbaden is om de verbinding tussen het bos en jou als beoefenaar te versterken door aandachtig in het bos aanwezig te zijn. Dr. Qing Li, een van de eerste onderzoekers naar de relatie tussen bosbaden en gezondheid, zegt het als volgt: “De kunst van het bosbaden is de kunst van het verbinding maken met de natuur via onze zintuigen” (2018).

Je zintuigen

Een bosbad duurt gemiddeld twee tot vier uur en kan individueel of onder begeleiding van een bosbad-gids gedaan worden. Een belangrijk deel van een bosbad zijn de meditatieve oefeningen, die gericht zijn op de vijf zintuigen. Voorbeelden van zulke oefeningen zijn langzaam lopen, met aandacht naar visuele patronen in het bos kijken of luisteren naar de geluiden die worden voortgebracht door het leven in het bos. Je sluit een bosbad normaal gesproken af met een meditatie. Volgens de Japanse filosofie spreek je dan het zesde zintuig aan, namelijk het samenvallen van jou als beoefenaar met het huidige moment. En na de meditatie is er tot slot nog een kleine theeceremonie. Tijdens die ceremonie kan er gereflecteerd worden op de ervaringen die je hebt opgedaan tijdens het bosbaden en rond je het bosbad echt af.

Nationaal gezondheidsprogramma

Nu is het interessant om te kijken waar het bosbaden vandaan komt. Hoe is het fenomeen eigenlijk ontstaan? Dr. Qing Li (zie hierboven) vertelt in zijn boek ‘Shinrin-yoku’ hoe bosbaden in Japan in 1982 bekend werd als onderdeel van een nationaal gezondheidsprogramma. Natuurlijk waren er daarvoor ook al vele vormen van natuurverbinding-beoefenen. Alleen de term bosbaden (Shinrin-yoku) werd pas echt gebruikt in 1982 als onderdeel van het promotieprogramma. Met het promotieprogramma wilde de Japanse overheid de gezondheid van de mensen bevorderen en de bereidwilligheid stimuleren om de natuur te beschermen. Onderzoek toonde namelijk voor het eerst echt aan dat de Japanse bossen een positief effect hadden op de gezondheid van mensen én mensen zich meer verbonden voelden met de natuur. Met dit laatste element groeit automatisch de bereidwilligheid om ook goed voor de natuur te zorgen. Natuurlijk hadden veel mensen deze ideeën voor 1982 ook al, maar nu kwam er ook een wetenschappelijke grond. Dat maakte veel anders.

Spirit en cultuur

Nu zijn er ook bronnen of stromingen die verder gaan dan het onderzoek dat in de jaren ’80 werd gedaan. Die bronnen laten zien hoe de Japanse cultuur, de Japanse geschiedenis en religie de vruchtbare bodem vormen voor het ontstaan van het bosbaden. Een eerste interessante richting hierover komt van onderzoekers Moore & Atheron. Zij lieten met hun onderzoek zien hoe de spirituele achtergrond van het bosbaden en de culturele achtergrond hand in hand gaan.

Bos en bergen

Als je het onderzoek van Moore & Atheron goed wilt begrijpen, dan is het belangrijk om te weten dat Japan een land is dat voor een groot deel uit bergen bestaat met een hoge graad van bebossing. Voor de oorsprong van het bosbaden is dat relevant omdat het betekent dat de Japanse bevolking altijd op stukken land heeft gewoond, omringd door bossen met daarachter de onheilspellende bergen. De bossen zijn dus altijd een belangrijke barrière geweest tussen de bewoonde en bewoonbare stukken land en de wilde natuur uit de bergen. Nu is het zo dat – volgens de Japanse bevolking - deze wilde natuur niet alleen werd bewoond door wilde en gevaarlijke dieren, maar ook door kwade geesten. Daarom was (en is) het voor de bevolking belangrijk om een goede relatie te onderhouden met de bomen of de natuur direct om de bewoonbare wereld heen. Die wereld zorgde namelijk voor bescherming en overleving.

Belangrijke bondgenoten

Moore & Atherton zeggen in hun onderzoek het volgende: “Trees were seen as allies and myths originated in which trees were supernatural, spirited beings. The nature religion Shintoism originated from these beliefs”. Bomen werden dus gezien als belangrijke bondgenoten in een lastige en soms gevaarlijke wereld, die bol stond van de zielen, geesten en monsters. Om deze reden werden er vaak positieve eigenschappen aan bijzondere bomen gegeven, waardoor deze bomen voor de lokale bevolking tot leven kwamen.

Kami

Je noemt de zielen, geesten en monsters overgens kami. Of, anders gezegd: kami zijn de geesten, goden, voorouders of natuurlijke krachten die door de volgers van het Shintoïsme aanbeden worden. Mocht je dat nog niet weten, het shintoïsme of shinto is de oorspronkelijke religie van Japan. Het woord Shintoïsme is een combinatie van twee Chinese karakters en betekent eigenlijk "de weg der goden". In het shintoïsme worden dus natuurgeesten (kami) aanbeden die leven in bomen, maar ook in andere natuurlijke vormen als stenen of water.

Altaar

Het interessante is nu dat onder meer Moore & Atherton stellen dat heilige shinto altaren van groot belang zijn geweest voor de ontwikkeling van de huidige vorm van bosbaden. Volgens hen ligt daar de oorsprong. In het Shintoisme vinden ceremonies en gebeden plaats in heilige shinto altaren. Dat waren van oudsher boomgaarden of bossen met eeuwenoude bomen. Het verhaal gaat dat een boom wordt bewoond door een geest als deze 100 jaar oud wordt. En via deze oude boom en haar geest kon er gecommuniceerd worden met de Goden. Daarom werden bomen vaak versierd en vereerd als shinto altaar.

Tempels

In het moderne Japan hebben shinto altaren de vorm gekregen van prachtige tempels. De verbinding met bomen bij de tempels is terug te zien in de nabijheid van een paar heilige bomen. Daarom zou je bosbaden kunnen zien als de moderne vorm van het vereren van kami’s in natuurlijke omgevingen. Je zou zelfs kunnen zeggen dat de bomen ons nog steeds beschermen, misschien niet meer als barrière tussen ons en gevaarlijke dieren, maar wel als rustpunt in een drukke en veeleisende samenleving.

Meer weten?

Natuurlijk is er nog veel meer te vertellen over bosbaden. Bijvoorbeeld over de gezondheidsvoordelen. Wist je dat er alleen al in de laatste vijf jaar 25 wetenschappelijk review artikelen zijn uitgebracht die alle gezondheidsvoordelen samenvatten? En naast de effecten op gezondheid is er ook veel te zeggen over de relatie tussen bosbaden, werkdruk en stress. Houd daarom onze longreads in de gaten voor meer interessante informatie over bosbaden.